Pożegnania. Mieczysław Cieszkowski ps. „Grzechotnik” (1910–1944). Wspomnienie.

Mieczysław Cieszkowski urodził się 6 października 1910 roku w Urzędowie, jako szóste z siedmiorga dzieci Tekli i Zacheusza Cieszkowskich. Wyrastał w rodzinie, która po kataklizmie pierwszej wojny światowej z trudem odbudowywała swoją pozycję społeczną i materialną. Córki, którym ukończenie gimnazjum umożliwiło samodzielną egzystencję w powojennej Polsce, pracowały w zawodach nauczycielskim i urzędniczym. Starszy brat Mieczysława, Hipolit, ukończył Progimnazjum Koedukacyjne w Urzędowie, a sam Mieczysław, już w wolnej Polsce, rzemieślniczą szkołę zawodową. Starszy brat „Grzechotnika”, Hipolit Cieszkowski ps. „Odyniec”, Komendant Pierwszego Rejonu Armii Krajowej, w Obwodzie Janów Lubelski–Kraśnik, przeżył wojnę, lecz wywieziony, we wrześniu 1944 roku, do obozu koło Riazania, zmarł na nieludzkiej ziemi w 1945 roku. Najmłodszy z braci, Heliodor, urodzony w roku 1920, ukończył lotniczą Szkołę Orląt w Dęblinie. W czasie drugiej wojny światowej przebywał na emigracji, gdzie służył w lotnictwie Royal Air Force i brał udział w bitwie o Anglię. Mieczysław, którego dzieciństwa pozbawiła pierwsza wojna światowa, od najmłodszych lat do początku lat czterdziestych pracował na różnych budowach, wspólnie z ojcem, znanym i szanowanym w okolicy fachowcem w rzemiośle budowlanym. Służbę w Wojsku Polskim odbył w Dwunastym Pułku Ułanów. Ukończył ją w stopniu wachmistrza. W roku 1938, wraz ze swoją jednostką, brał udział w walkach o Zaolzie. W wieku 32 lat poślubił młodziutką, o nieprzeciętnej urodzie, Zofię Tłuścikównę, z którą miał dwoje dzieci – syna Kazimierza i córkę Teresę. Zakładając rodzinę w roku 1942, Mieczysław był już zaprzysiężonym członkiem Związku Walki Zbrojnej, gdzie występował pod pseudonimem „Grzechotnik”. Biografia Mieczysława Cieszkowskiego nie da się rozpatrywać w oderwaniu od losów jego starszego brata Hipolita. Obaj wspólnie zorganizowali jednostkę dywersyjną, w rejonie Urzędów–Wilkołaz–Dzierzkowice. Z biegiem czasu rozrosła się ona do wielkości plutonu. Pluton ten, w roku 1943, przemianowany został na patrol dywersyjny Armii Krajowej, o zmiennym rejonie działania. Patrol dywersyjny, podobnie jak inne tego rodzaju jednostki bojowe, biorące udział we wspólnych akcjach sabotażowo–odwetowych, podporządkowany został Komendzie Okręgowej Armii Krajowej w Lublinie. W jednej z takich akcji, mającej na celu likwidację dobrze umocnionej placówki niemieckiej, w tartaku i młynie majątku Kluczkowice, dnia 14 lipca 1944 roku, „Grzechotnik” zginął. Ekshumacja zwłok „Grzechotnika” odbyła się już po zakończeniu wojny, w kwietniu 1945 roku. Pochowany został na cmentarzu w Urzędowie. „Grzechotnik”, jako dowódca, dbał o swoich podkomendnych, starał się o zapewnienie oddziałowi broni i amunicji, był wymagający wobec podwładnych. Potrafił przygotowywać akcje bojowe w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko utraty życia – swojego i swoich podwładnych. Działalność patrolu „Grzechotnika”, w latach 1943–1944, została wysoko oceniona przez Komendę Okręgową Armii Krajowej. Jego dowódca został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych, przez Ministerstwo Obrony Narodowej, dnia 20 czerwca 1972 roku.

Autor: Konstanty Wójcik