W latach 1945–1946 zgrupowanie „Zapory” było najważniejszą jednostką partyzancką na Lubelszczyźnie. W odpowiedzi na komunistyczny terror już w styczniu 1945 roku stworzył on oddział samoobrony Armii Krajowej, z którym rozpoczął walkę przeciwko władzy komunistycznej. Hieronim Dekutowski „Zapora” urodził się 24 września 1918 roku w Dzikowie, koło Tarnobrzegu. Był harcerzem i członkiem Sodalicji Mariańskiej. Maturę zdał w maju 1938 roku. We Lwowie zaskoczyła go okupacja sowiecka. Przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Wkrótce zbiegł z obozu i dotarł do Francji. Wstąpił w szeregi Armii Polskiej. Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii z wyróżnieniem ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty. Odbył kurs z zakresu dywersji. Jako jeden z tak zwanych cichociemnych wykonał skok 17 września 1943 roku. Hieronim Dekutowski „Zapora” został szefem Kierownictwa Dywersji w Inspektoracie Lublin–Puławy. Równocześnie dowodził Oddziałem Dyspozycyjnym Kierownictwa Dywersji. Przeprowadził ponad 80 akcji bojowych przeciwko Niemcom. Między innymi pod Krężnicą Okrągłą, gdzie stoczył wielogodzinny zwycięski bój z kilkuset żołnierzami Wehrmachtu. Po wejściu wojsk sowieckich rozwiązał oddział. Sam pozostał w konspiracji. W czerwcu objął dowództwo nad wszystkim oddziałami zbrojnymi na Lubelszczyźnie. Rozbił wiele placówek Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa. W lecie 1945 roku podjął nieudane próby przedarcia się na Zachód. Powrócił na Lubelszczyznę i stanął na czele oddziałów „Wolności i Niezawisłości”. Schwytanym komunistom na ogół wymierzał karę chłosty, a następnie puszczał ich wolno. Zabijał wyłącznie za wyjątkowo szkodliwą działalność, oszczędzając wielu funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Rozbrajał posterunki Milicji Obywatelskiej, wypuszczając aresztowanych. W 1947 roku, na wyraźny rozkaz dowództwa „Wolności i Niezawisłości”, „Zapora” ujawnia się w ramach amnestii. Zagrożony aresztowaniem, podejmuje próbę przejścia przez zieloną granicę. Pada ofiarą prowokacji i zostaje zatrzymany. Jeszcze z więzienia na Rakowieckiej usiłuje uciec. Po bestialskim śledztwie „Zaporę” i jego sześciu żołnierzy skazano na karę śmierci. „Wyrok w imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: »Hieronim Dekutowski skazany na karę śmierci«. Prezydent z prawa łaski nie skorzystał. Wyrok wykonać”. Został zamordowany 7 marca 1949 roku.
Autor: Wacław Holewiński